Wydarzenia, które przyczyniły się do uzyskania niepodległości przez Polskę
11 listpopada 1918 r.

Klęska Rosji w wojnie z Japonią (1904-1905) spowodowała w społeczeństwie polskim wzrost nadziei na utworzenie w nieodległej przyszłości niepodległego państwa polskiego. W Galicji w latach 1908-1914 zaczęły powstawać organizacje wojskowo-niepodległościowe. Po wybuchu I wojny światowej (1914) w polskich partiach politycznych ujawniły się różne koncepcje odbudowy niepodległego państwa polskiego. Roman Dmowski i inni działacze Narodowej Demokracji liczyli na zwycięstwo Rosji i mocarstw zachodnich, natomiast Józef Piłsudski i dowództwo Legionów Polskich przy armii Austro-Węgier liczyli początkowo na zwycięstwo państw centralnych (Niemcy i Austro-Węgry). Wydarzenia potoczyły się jednak zupełnie inaczej. Rosja, Niemcy i Austro-Węgry nie miały zamiaru wychodzić naprzeciw oczekiwaniom polskich polityków. Potrzebowały one jedynie polskich rekrutów i zapasów wojennych. Stosunek zaborców do sprawy polskiej zaczął się zmieniać wraz z przeciąganiem się działań wojennych, wyczerpywaniem się rezerw ludzkich i materialnych. Wydarzeniem, które po raz pierwszy postawiło na arenie międzynarodowej sprawę utworzenia państwa polskiego, był wydany 5 XI 1916 przez cesarzy Austro-Węgier i Niemiec akt o utworzeniu w przyszłości z ziem polskich należących dawniej do Rosji satelickiego Królestwa Polskiego. Następnie deklarację o potrzebie utworzenia niepodległej, zjednoczonej Polski złożyli m.in. car Rosji Mikołaj II (25 XII 1916), prezydent USA T.W. Wilson (22 I 1917), Piotrogrodzka Rada Delegatów Robotniczych i Żołnierskich (27 III 1917) i rosyjski Rząd Tymczasowy (30 III 1917). W czerwcu 1917 we Francji rozpoczęto formowanie Armii Polskiej (od 1918 pod dowództwem gen. J. Hallera), a 15 VIII 1917 w Lozannie powstał Komitet Narodowy Polski (działał w Paryżu, na czele z R. Dmowskim), który pełnił rolę rządu polskiego na emigracji, m.in. w 1919 uczestniczył w przygotowaniu i podpisaniu traktatu wersalskiego. W lipcu 1917 dobiegło kresu istnienie Legionów Polskich walczących u boku Niemiec przeciwko Rosji ponieważ Polacy odmówili złożenia przysięgi na wierność cesarzowi Niemiec (większość legionistów internowano, a J. Piłsudskiego umieszczono w twierdzy magdeburskiej). W tym czasie w Rosji rozpoczęto formowanie Korpusów Polskich, które miały podjąć walkę pod dowództwem rosyjskim. Zbliżająca się klęska państw centralnych w wojnie spowodowała jesienią 1918 nasilenie przygotowań do utworzenia na ziemiach polskich własnej administracji. W Krakowie powołano 28 X 1918 Polską Komisję Likwidacyjną, na której czele stał W. Witos. W zaborze pruskim na początku listopada 1918 utworzona została Naczelna Rada Ludowa, a w nocy 6-7 XI w Lublinie powstał Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej na czele z I. Daszyńskim. W rządzie tym dominowali zwolennicy J. Piłsudskiego, który powrócił do Warszawy z Magdeburga 10 XI 1918. Następnego dnia, 11 XI 1918 zostało podpisane z Niemcami porozumienie o zawieszeniu broni na froncie zachodnim, kończące I wojnę światową. Tego dnia Rada Regencyjna (powołana przez państwa centralne w 1917 jako najwyższa władza tymczasowa w Królestwie Polskim) przekazała J. Piłsudskiemu naczelne dowództwo nad wojskiem polskim, na ulicach Warszawy i innych miast rozbrajano Niemców i świętowano odzyskanie niepodległości.

Legiony Polskie w I wojnie światowej.

Legiony Polskie to formacja wojskowa utworzona i walcząca u boku państw centralnych w latach 1914-1917, podległa częściowo Naczelnemu Komitetowi Narodowemu. Skupiała żołnierzy oddziałów strzeleckich i innych polskich organizacji o charakterze wojskowo-niepodległościowym; początkowo 2 legiony - Zachodni i Wschodni - jesienią 1914 połączone w Legiony Polskie składające się z 3 brygad. Komendantem I Brygady w latach 1914-1916 był Józef Piłsudski. W 1917 w wyniku kryzysu przysięgowego (legioniści odmawiali składania przysięgi Niemcom formującym Polską Siłę Zbrojną) uległy rozbicie - część żołnierzy włączono do PSZ lub internowano, część wcielono do armii austriackiej lub pozostawiono w Polskim Korpusie Posiłkowym.

Po odzyskaniu niepodległości nastąpił proces tworzenia się państwa polskiego.

Proces tworzenia się państwa polskiego był długi i skomplikowany. Ośrodkiem władzy politycznej i stolicą Odrodzonej Rzeczpospolitej od początku była Warszawa. Osobą jednoczącą różne ośrodki władzy politycznej był J. Piłsudski - w listopadzie 1918 swoje uprawnienia przekazały mu Rada Regencyjna i Rząd Lubelski (oba organy rozwiązały się). 17 listopada 1918 J. Piłsudski powołał pierwszy centralny rząd z J. Moraczewskim na czele, zaś 22 XI ogłosił się Naczelnikiem Państwa. Wobec braku akceptacji tego rządu przez polską prawicę i mocarstwa zachodnie 16 I 1919 został powołany rząd premiera I. Paderewskiego, który zyskał uznanie międzynarodowe. 26 I 1919 odbyły się wybory do sejmu ustawodawczego, który miesiąc później przyjął tzw. małą konstytucję, określającą naczelne organy władzy państwowej. Najważniejszą sprawą dla nowych władz było ustalenie granic państwowych i zjednoczenie ziem, które przez 123 lata pozostawały pod panowaniem państw zaborczych. W Wielkopolsce 28 grudnia 1918 wybuchło powstanie skierowane przeciwko władzom niemieckim, zakończone szybkim opanowaniem całej Wielkopolski przez oddziały polskie (dowódca mjr Stanisław Taczak). Było to najbardziej udane z polskich powstań, a wywalczone zachodnie granice Polski zostały potwierdzone w traktacie wersalskim. Silne antagonizmy polsko-niemieckie istniały na Górnym Sląsku. Doprowadziło to do wybuchu trzech powstań w latach 1919, 1920 i 1921. Wpływ na ostateczny kształt granicy w tym regionie, podobnie jak na Warmii i Mazurach miały plebiscyty, których wyniki zatwierdziła Liga Narodów. Wyniki plebiscytów były niekorzystne dla Polski. Granica polsko-czeska na Sląsku Cieszyńskim została ustalona w 1919 w wyniku ofensywy wojsk czeskich, które zajęły prawie cały ten region do Wisły. Najbardziej długotrwałe i zażarte boje toczyły się o kształt granicy wschodniej. Starcia z Armią Czerwoną trwały od wiosny 1919. Wojska polskie zdobyły Wilno (IV 1919).

W następnym roku przejściowo zajęły Kijów (V 1920). Latem 1920, w wyniku szeroko zakrojonej ofensywy wojsk sowieckich zagrożona została Warszawa. Spowodowało to wyjątkową mobilizację całego społeczeństwa polskiego do obrony kraju. Kontrnatarcie wojsk polskich (bitwa warszawska 13-25 VIII 1920, kontruderzenie znad Wieprza 16 VIII 1920) doprowadziło do rozbicia nacierających sił sowieckich i zmusiło je do panicznego odwrotu. Wojska polskie przeszły do kontrofensywy i zajęły ogromne połacie Białorusi i Ukrainy. Terytoria te na mocy traktatu pokojowego z Rosją Radziecką podpisanego w Rydze w 1921 pozostały w granicach Polski. 17 III 1921 sejm ustawodawczy uchwalił Konstytucję marcową, która określała podstawy ustroju państwa. Nadawała ona duże uprawnienia władzy ustawodawczej, co w sytuacji rozdrobnienia partyjnego było przyczyną niestabilności politycznej państwa.